Ekspansja Celtów – Galowie w Rzymie i Helladzie, okres La Tene

Wesprzyj na:
https://patronite.pl/mrocznewieki
https://buycoffee.to/mrocznewieki

W 1857 roku, przedłużająca się susza mocno obniżyła poziom wody w szwajcarskich jeziorach. Na północnych brzegach jednego z nich, Jeziora Neuchâtel, w małej miejscowości La Tene, opadające lustro wody odkryło pozostałości pradawnych, drewnianych konstrukcji. Prędko okazało się, że między drewnianymi palami tworzącymi coś na kształt pomostów znajdują się także cenniejsze skarby. W ciągu ostatnich stu pięćdziesięciu lat z głębin wydobyto ponad dwa i pół tysiąca przedmiotów, głównie z metalu. Wśród nich 166 mieczy, setki grotów do włóczni, umba tarcz, brosze, fibule, części rydwanów i narzędzia. Wiele z nich nie nosiło żadnych śladów zużycia. Z czasem uświadomiono sobie, że pozostałości drewnianych pomostów nie były jak pierwotnie przypuszczano molem ani punktem przeładunkowym w ruchliwym porcie. Było to miejsce gdzie dawni Celtowie komunikowali się ze swoimi bogami składając im w ofierze wota, szczególnie broń, narzędzia i biżuterię.

Cover: “Brennus i jego łupy”, Paul Joseph Jamin

Patroni:
Tomasz Pawlica, Rafał Wojciechowski, Krzysztof Smuda, Oskar Pawłowski, Oskar Miller, Maksymilian Majchrzak, Jarosław Zieliński, Stanisław Fortoński, Karol Białecki, Krzysztof Deptuła, Radosław Szczygieł, Mila Metaliator, Waldemar Pawlaszek, Mateusz Posemkiewicz, Fa Ra, Artur Kozieł, Rafał Wachnik, Alicja Puchalska, Oskar Niebylski, Maja Szwedzińska, Sylwia Tomecka, Piotr Wiśniewski, Piotr Zawada, Piotr Stani, Paweł Etmański, Kuba Cski, Marcin Wyroch, Szymon Barabasz, Przemysław Michon, Rafał Mizerek, Edyta Romaniuk, Zenon Marczuk, Albert Choinka, Jakub Grymowicz, Kacper Witków, Patryk SuprunAdrian Musiuk, Andrzej Zalewski, Łukasz Morawski, Przemek Goldon, Konrad Baś, Sylwester Nowicki, Michał Mosurek, Talking Pizza, Michał Redeł, Tomasz Kownacki, Aleksandra Görlich, Piotr Zawada, Tomasz Wacławik, Paweł Struski, Dominik Moroń, Bartosz Gościmski, Yo Adler, Dawid Popczyk, Piotr Zarzycki, Alex Boniecki, Szymon Mądraszewski, Monika Pycińska, Marcin Skiba, High Ground, Agnieszka Garlicka, Artur Białosiewicz, Marcin Dylong, Wojciech Sowa, Wojciech Lemiesz, Piotr Woldański, Marcin Grocki, Bartłomiej Kląskała, Andrzej Borowiak, Przemysław Siódemak, Łukasz Czajkowski, Tomasz Piotrowski,Karolina Alaska, Adam Dobrowolski, Julia Dalecka, Przemysław Kozioł (Gimli), Michał Borkowski, Aleksandra Cieślicka, Grzegorz Olech, Eliza Barańska, Norbert Sutkowy, Jakob Zimmermann, Rafał Piskadło i pięciu patronów anonimowych.

Źródła:
Juliusz Cezar, O wojnie galijskiej, tłum. T. Woźniak, Bellona, Warszawa 2023
Liwiusz Tytus, Dzieje Rzymu od założenia miasta. Księga V, tłum. A. Kościółek, Ossolineum 1968
Liwiusz Tytus, Dzieje Rzymu od założenia miasta. Księga VII, tłum. A. Kościółek, Ossolineum 1971
Pauzaniasz, Wędrówka po Helladzie. Księga X, tłum. H. Podbielski, Ossolineum 1989

Opracowania:
Cunliffe B., Europe between the Oceans. 9000 BC-AD 1000, Yale University Press 2011
Cunliffe B., The Ancient Celts. Second Edition, Oxford University Press 2018
Gąssowski J., Mitologia Celtów, Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978
Górewicz I. D., Miecze Europy, Triglav – Bellona, Szczecin – Warszawa 2015
Markale J., Wercyngetoryks, PIW, Warszawa 1988

Starożytni Celtowie – Geneza, Druidzi, Zwyczaje, Hallstatt

Wesprzyj nas na:
https://patronite.pl/mrocznewieki
https://buycoffee.to/mrocznewieki

Skąd na naszym kontynencie wzięli się ci ludzie? Odpowiedź na to pytanie wbrew pozorom nie jest zbyt prosta. Sami zainteresowani, starożytni Celtowie nie pozostawili po sobie niemal żadnych źródeł pisanych, literatury czy epopei na miarę Iliady bądź Odysei. Większość tzw. literatury celtyckiej pochodzi dopiero ze średniowiecznych Wysp Brytyjskich, głównie z terenu Irlandii i Walii. Podobnie do Kartagińczyków, Spartan, Scytów czy Persów rodacy Wercyngetoryksa są kolejnymi z niemych ludów starożytności, ludów których historię poznajemy w dużej mierze dzięki ich sąsiadom, najczęściej Grekom i Rzymianom.

Założycielem kanału, twórcą podcastu i autorem większości odcinków jest Michał Kuźniar, członek grupy rekonstrukcji historycznej ZBiR z Rzeszowa.

Cover: “Druidzi ścinający jemiołę”, Henri-Paul Motte

Patroni:
Tomasz Pawlica, Rafał Wojciechowski, Krzysztof Smuda, Oskar Pawłowski, Oskar Miller, Maksymilian Majchrzak, Jarosław Zieliński, Maksymilian Majchrzak, Jarosław Zieliński, Mila Metaliator, Waldemar Pawlaszek, Mateusz Posemkiewicz, Fa Ra, Artur Kozieł, Rafał Wachnik, Alicja Puchalska, Oskar Niebylski, Maja Szwedzińska, Sylwia Tomecka, Piotr Wiśniewski, Piotr Zawada, Piotr Stani, Paweł Etmański, Kuba Cski, Marcin Wyroch, Szymon Barabasz, Przemysław Michon, Rafał Mizerek, Edyta Romaniuk, Zenon Marczuk, Albert Choinka, Jakub Grymowicz, Kacper Witków, Patryk SuprunAdrian Musiuk, Andrzej Zalewski, Łukasz Morawski, Przemek Goldon, Konrad Baś, Sylwester Nowicki, Michał Mosurek, Talking Pizza, Michał Redeł, Tomasz Kownacki, Aleksandra Görlich, Piotr Zawada, Tomasz Wacławik, Paweł Struski, Dominik Moroń, Bartosz Gościmski, Yo Adler, Dawid Popczyk, Piotr Zarzycki, Alex Boniecki, Szymon Mądraszewski, Monika Pycińska, Marcin Skiba, High Ground, Agnieszka Garlicka, Artur Białosiewicz, Marcin Dylong, Wojciech Sowa, Wojciech Lemiesz, Piotr Woldański, Marcin Grocki, Bartłomiej Kląskała, Andrzej Borowiak, Przemysław Siódemak, Łukasz Czajkowski, Tomasz Piotrowski,Karolina Alaska, Adam Dobrowolski, Julia Dalecka, Przemysław Kozioł (Gimli), Michał Borkowski, Aleksandra Cieślicka, Grzegorz Olech, Eliza Barańska, Norbert Sutkowy, Jakob Zimmermann, Rafał Piskadło i pięciu patronów anonimowych.

Źródła:
Juliusz Cezar, O wojnie galijskiej, tłum. T. Woźniak, Bellona, Warszawa 2023
Marek Anneusz Lukan, Wojna domowa, tłum. M. Brożek, “Secesja”, Kraków 1991

Literatura:
Cunliffe B., Druids. A very short introduction, Tantor 2021 (audiobook)
Cunliffe B., The Ancient Celts. Second Edition, Oxford University Press 2018
Eliade M., Historia wierzeń i idei religijnych. Tom II, PAX, Warszawa 1994
Gąssowski J., Mitologia Celtów, Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978
Górewicz I. D., Miecze Europy, Triglav – Bellona, Szczecin – Warszawa 2015
Kempiński A. M., Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich, Iskry, Warszawa 2001
Mallory J.P., In Search of the indo-Europeans, Thames & Hudson 1999
Manco J., Ancestral Journeys, Thames & Hudson 2015
Markale J., Wercyngetoryks, PIW, Warszawa 1988
Reich D., Kim jesteśmy, skąd przyszliśmy, CIS, Stare Groszki 2019
Rosen-Przeworska J., Religie Celtów, Książka i Wiedza 1971

Artykuły:
Large-scale migration into Britain during the Middle to Late Bronze Age
https://www.nature.com/articles/s41586-021-04287-4

Neron – Artysta czy Antychryst? Pożar Rzymu, chrześcijanie i Quo Vadis (54-68 n.e.)

Wesprzyj na:
https://patronite.pl/mrocznewieki
https://buycoffee.to/mrocznewieki

13 października 54 roku był w Rzymie jak podają źródła wyjątkowo pochmurny i deszczowy. Opady ustały nieco po południu i właśnie wtedy, korzystając ze sprzyjającej aury drzwi pałacu na Palatynie rozstąpiły się wypuszczając na zewnątrz grupę kilku osób. Siedemnastoletni Neron wyszedł na spotkanie oczekujących go pretorianów w towarzystwie ich dowódcy, Afraniusza Burrusa. Zgromadzonym na placu żołnierzom ogłoszono smutną nowinę, poprzedniej nocy zmarł po trzynastu latach panowania zasłużony Klaudiusz, teraz zaś opuszczony tron obejmuje młodzieniec szykowany na tę okoliczność od kilku lat. Jak zawsze w takich sytuacjach wojsku obiecano dary pieniężne i darmowe przydziały zboża, pretorianie z werwą przywitali nowego władcę, który w otoczeniu najważniejszych dostojników udał się do kurii gdzie zbierali się poinformowani o nadzwyczajnych okolicznościach senatorzy.

Założycielem kanału, twórcą podcastu i autorem większości odcinków jest Michał Kuźniar, członek grupy rekonstrukcji historycznej ZBiR z Rzeszowa.

Cover: “Neron w Baje” Jan Styka

Patroni:
Tomasz Pawlica, Rafał Wojciechowski, Krzysztof Smuda, Oskar Pawłowski, Oskar Miller, Edyta Romaniuk, Zenon Marczuk, Albert Choinka, Jakub Grymowicz, Kacper Witków, Patryk SuprunAdrian Musiuk, Andrzej Zalewski, Łukasz Morawski, Przemek Goldon, Konrad Baś, Sylwester Nowicki, Michał Mosurek, Talking Pizza, Michał Redeł, Tomasz Kownacki, Aleksandra Görlich, Piotr Zawada, Tomasz Wacławik, Paweł Struski, Dominik Moroń, Bartosz Gościmski, Yo Adler, Dawid Popczyk, Piotr Zarzycki, Alex Boniecki, Szymon Mądraszewski, Monika Pycińska, Marcin Skiba, High Ground, Agnieszka Garlicka, Artur Białosiewicz, Marcin Dylong, Wojciech Sowa, Wojciech Lemiesz, Piotr Woldański, Marcin Grocki, Bartłomiej Kląskała, Andrzej Borowiak, Przemysław Siódemak, Łukasz Czajkowski, Tomasz Piotrowski, Łukasz Gut-Mostowy, Karolina Alaska, Adam Dobrowolski, Julia Dalecka, Przemysław Kozioł, Michał Borkowski, Aleksandra Cieślicka, Grzegorz Olech, Eliza Barańska, Norbert Sutkowy, Jakob Zimmermann, Rafał Piskadło, Patryk Kaczanowicz i pięciu patronów anonimowych.

Źródła:
Swetoniusz, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Zakład im. Ossolińskich 1972
Tacyt, Dzieła, Tom I, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Literatura:
Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992
Ciechanowicz J., Rzym, ludzie i budowle, PIW 1987
Drinkwater J., Nero: Emperor and Court, Cambridge University Press 2021
Grant M., Neron, PIW 1980
Krawczuk A., Kronika starożytnego Rzymu, Iskry, Warszawa 1994
Krawczuk A., Neron, Czytelnik, Warszawa 1988
Krawczuk A., Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006
Krawczuk A., Poczet cesarzy rzymskich, Iskry, Warszawa 1986

Róże Heliogabala, najgorszego cesarza Rzymu (218-222 n.e.)

Wesprzyj na:
https://patronite.pl/mrocznewieki
https://buycoffee.to/mrocznewieki

Awitus nie miał dobrej prasy. W pamięci historyków tak starożytnych jak tych nam współczesnych zapisał się jako ten cesarz, który najmniej chyba licował z powagą sprawowanego przezeń urzędu. Wyuzdane ekstrawagancje Gajusza, artystyczne fanaberie Nerona, małostkowość Domicjana miały być niczym wobec młodzieńca ze wschodu, którego krótkie, czteroletnie rządy zapisały się w kronikach jako okres dość spokojny, praktycznie pozbawiony wojen ale z drugiej strony, z perspektywy stolicy imperium jako krótki epizod pełen szaleństwa, rozwiązłości, okrucieństwa i orientalnego despotyzmu. Albo przynajmniej taką wersję historii przekazują nam nieliczne ale dość wiarygodne źródła.

Założycielem kanału, twórcą podcastu i autorem większości odcinków jest Michał Kuźniar, członek grupy rekonstrukcji historycznej ZBiR z Rzeszowa.

Cover: “Róże Heliogabala” Lawrence Alma-Tadema

Patroni:
Tomasz Pawlica, Rafał Wojciechowski, Krzysztof Smuda, Oskar Pawłowski, Oskar Miller, Adrian Musiuk, Andrzej Zalewski, Łukasz Morawski, Przemek Goldon, Konrad Baś, Sylwester Nowicki, Michał Mosurek, Talking Pizza, Michał Redeł, Tomasz Kownacki, Aleksandra Görlich, Piotr Zawada, Tomasz Wacławik, Paweł Struski, Dominik Moroń, Bartosz Gościmski, Yo Adler, Dawid Popczyk, Piotr Zarzycki, Alex Boniecki, Szymon Mądraszewski, Monika Pycińska, Marcin Skiba, High Ground, Agnieszka Garlicka, Artur Białosiewicz, Marcin Dylong, Wojciech Sowa, Wojciech Lemiesz, Piotr Woldański, Marcin Grocki, Bartłomiej Kląskała, Andrzej Borowiak, Przemysław Siódemak, Łukasz Czajkowski, Tomasz Piotrowski, Łukasz Gut-Mostowy, Karolina Alaska, Adam Dobrowolski, Julia Dalecka, Przemysław Kozioł, Michał Borkowski, Aleksandra Cieślicka, Grzegorz Olech, Eliza Barańska, Norbert Sutkowy, Jakob Zimmermann, Rafał Piskadło, Patryk Kaczanowicz i pięciu patronów anonimowych.

Teksty źródłowe:
Herodian, Historia Cesarstwa Rzymskiego, tłum. L. Piotrowicz, Ossolineum – DeAgostini 2004
Historycy Cesarstwa Rzymskiego, Żywoty cesarzy od Hadriana do Numeriana,
tłum. H. Szelest, Czytelnik 1966
Kasjusz Dion, Historia Rzymska, Księgi 79 i 80, Loeb Classical Library edition, 1927

Literatura:
Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992
Krawczuk A., Kronika starożytnego Rzymu, Iskry, Warszawa 1994
Krawczuk A., Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006
Krawczuk A., Poczet cesarzy rzymskich, Iskry, Warszawa 1986
Prado L. de A., The Emperor Elagabalus. Fact or Fiction?, Cambridge University Press 2014
Sidebottom H., The Mad Emperor. Heliogabalus and the Decadence of Rome, Oneworld 2022

Diadochowie – Pyrrus i epigoni (301-279 p.n.e.)

Wesprzyj na:
https://patronite.pl/mrocznewieki
https://buycoffee.to/mrocznewieki

Ajakidzi brali swój początek od Ajakosa, króla Myrmidonów którego synem był Peleus a wnukiem Achilles. Ród miał od dawien dawna rządzić Molossami jednym z ludów od wieków zamieszkujących w krainie zwanej przez Hellenów Epeiros (Apiros), czyli Epirze. Nazwa ta oznaczała po prostu stały ląd i prawdopodobnie miała na celu odróżnić teren określany tym mianem od pobliskich Wysp Jońskich. Górzysta, gęsto zalesiona i wyjątkowo dzika kraina egzystowała na peryferiach helleńskiego świata, wielu Greków stanowczo odmawiało przyznania Epirotom jakiegokolwiek stopnia pokrewieństwa z mieszkańcami Aten, Teb czy Sparty.

Cover: AI, Shutterstock

Założycielem kanału, twórcą podcastu i autorem większości odcinków jest Michał Kuźniar, członek grupy rekonstrukcji historycznej ZBiR z Rzeszowa.

Patroni:
Rafał Wojciechowski, Krzysztof Smuda, Oskar Pawłowski, Oskar Miller, Talking Pizza, Michał Redeł, Tomasz Kownacki, Aleksandra Görlich, Piotr Zawada, Tomasz Wacławik, Paweł Struski, Dominik Moroń, Bartosz Gościmski, Yo Adler, Dawid Popczyk, Natalia Filar, Piotr Zarzycki, Alex Boniecki, Szymon Mądraszewski, Monika Pycińska, Marcin Skiba, High Ground, Agnieszka Garlicka, Artur Białosiewicz, Marcin Dylong, Wojciech Sowa, Wojciech Lemiesz, Piotr Woldański, Marcin Grocki, Bartłomiej Kląskała, Andrzej Borowiak, Przemysław Siódemak, Łukasz Czajkowski, Tomasz Piotrowski, Łukasz Gut-Mostowy, Karolina Alaska, Adam Dobrowolski, Julia Dalecka, Przemysław Kozioł, Michał Borkowski, Aleksandra Cieślicka, Grzegorz Olech, Eliza Barańska, Norbert Sutkowy, Jakob Zimmermann, Rafał Piskadło, Patryk Kaczanowicz i pięciu
patronów anonimowych.

Źródła:
Frontyn, Podstępy wojenne, tłum. B. Burliga, ISKŚiO UWr 2016
Plutarch, Life of Demetrius, Loeb Classical Library Vol. IX, 1920
Plutarch, Life of Pyrrhus, Loeb Classical Library Vol. IX, 1920
Poliajnos, Podstępy wojenne, tłum. M. Borowska, Prószyński i S-ka, Warszawa 2003

Literatura:
Hammond N.G.L., Starożytna Macedonia. Początki, instytucje, dzieje, PIW, Warszawa 1999
Heckel W., Who’s Who in the Age of Alexander and his Successors: From Chaironeia to Ipsos (338–301 BC), Casemate 2021
Karunanithy D., Macedońska machina wojenna 359-281 p.n.e., Napoleon V, Oświęcim 2020
Kęciek K., Benewent 275 p.n.e., Bellona, Warszawa 2001
Lendon J. E., Soldiers and Ghosts. A History of battle in Classical Antiquity, Yale University 2005
Świderek A., Hellada Królów, PIW, Warszawa 1967

Diadochowie – Królowie, bogowie, zbawcy (316-301 p.n.e.)

Wesprzyj na:
https://patronite.pl/mrocznewieki
https://buycoffee.to/mrocznewieki

Flawiusz Arrian już na samym początku swojej Wyprawy Aleksandra, najpopularniejszego tekstu źródłowego do poznania dziejów azjatyckiej ekspedycji króla Macedończyków zaznacza, że opierał się głównie na pamiętnikach Ptolemeusza, króla Egiptu. Arrian zaglądał również do innych relacji, ale to Ptolemeusz, jako naoczny świadek omawianych wydarzeń był dla historyka tworzącego cztery stulecia później najwartościowszym źródłem. Wartość Ptolemeusza w oczach Arriana podnosił także fakt, że był on monarchą a królowi nie przystoi przecież kłamstwo. Wbrew przekonaniom greckiego dziejopisarza Ptolemeusz świadomie i z pełną premedytacją przeinaczał fakty, wyolbrzymiał swój wkład w powodzenie wyprawy pomijając jednocześnie udział osób, które z jakichś powodów nie mogły już zaprotestować bądź były w jakiś sposób nieprzychylne władcy Egiptu…

Cover: AI, Shutterstock

Założycielem kanału, twórcą podcastu i autorem większości odcinków jest Michał Kuźniar, członek grupy rekonstrukcji historycznej ZBiR z Rzeszowa.

Patroni:
Dawid Popczyk, Natalia Filar, Piotr Zarzycki, Rafał Wojciechowski, Alex Boniecki, Krzysztof Smuda, Szymon Mądraszewski, Joanna Sangin, Marcin Skiba, High Ground, Aleksandra Ronowska, Agnieszka Garlicka, Artur Białosiewicz, Marcin Dylong, Oskar Pawłowski, Oskar Miller, Wojciech Sowa, Dyżurna Blondi, Wojciech Lemiesz, Piotr Woldański, Marcin Grocki, Bartłomiej Kląskała, Andrzej Borowiak, Przemysław Siódemak, Łukasz Czajkowski, Tomasz Piotrowski, Wojciech Kapica, Łukasz Gut-Mostowy, Karolina Alaska, Maria Wróblewska, Adam Dobrowolski, Radosław Madej, Julia Dalecka, Tomasz Kownacki, Przemysław Kozioł, Michał Borkowski, Aleksandra Cieślicka, Grzegorz Olech, Eliza Barańska, Norbert Sutkowy, Jakob Zimmermann, Rafał Piskadło, Patryk Kaczanowicz, Mateusz Parol i pięciu patronów anonimowych.

Źródła:
Diodor Sycylijski, O Agatoklesie i Antygonie Jednookim, tłum. T. Polański, Wydawnictwo Naukowe UAM, 2021
Diodor Sycylijski, Rok Królów, tłum. T. Polański, Wydawnictwo Naukowe UAM, 2019
Plutarch, Life of Demetrius, Loeb Classical Library Vol. IX, 1920
Plutarch, Life of Pyrrhus, Loeb Classical Library Vol. IX, 1920
Poliajnos, Podstępy wojenne, tłum. M. Borowska, Prószyński i S-ka, Warszawa 2003

Literatura:
Braudel F., Morze Śródziemne. Region i jego dzieje, Wyd. Morskie Gdańsk 1982
Connolly P., Greece and Rome at war, Greenhill Books, London 1998
Hammond N.G.L., Starożytna Macedonia, PIW Warszawa 1999
Heckel W., Who’s Who in the Age of Alexander and his Successors: From Chaironeia to Ipsos (338–301 BC), Casemate 2021
Lendon J. E., Soldiers and Ghosts. A History of battle in Classical Antiquity, Yale University 2005
Świderek A., Hellada Królów, PIW Warszawa 1967