Ekspansja Celtów – Galowie w Rzymie i Helladzie, okres La Tene

Wesprzyj na:
https://patronite.pl/mrocznewieki
https://buycoffee.to/mrocznewieki

W 1857 roku, przedłużająca się susza mocno obniżyła poziom wody w szwajcarskich jeziorach. Na północnych brzegach jednego z nich, Jeziora Neuchâtel, w małej miejscowości La Tene, opadające lustro wody odkryło pozostałości pradawnych, drewnianych konstrukcji. Prędko okazało się, że między drewnianymi palami tworzącymi coś na kształt pomostów znajdują się także cenniejsze skarby. W ciągu ostatnich stu pięćdziesięciu lat z głębin wydobyto ponad dwa i pół tysiąca przedmiotów, głównie z metalu. Wśród nich 166 mieczy, setki grotów do włóczni, umba tarcz, brosze, fibule, części rydwanów i narzędzia. Wiele z nich nie nosiło żadnych śladów zużycia. Z czasem uświadomiono sobie, że pozostałości drewnianych pomostów nie były jak pierwotnie przypuszczano molem ani punktem przeładunkowym w ruchliwym porcie. Było to miejsce gdzie dawni Celtowie komunikowali się ze swoimi bogami składając im w ofierze wota, szczególnie broń, narzędzia i biżuterię.

Cover: “Brennus i jego łupy”, Paul Joseph Jamin

Patroni:
Tomasz Pawlica, Rafał Wojciechowski, Krzysztof Smuda, Oskar Pawłowski, Oskar Miller, Maksymilian Majchrzak, Jarosław Zieliński, Stanisław Fortoński, Karol Białecki, Krzysztof Deptuła, Radosław Szczygieł, Mila Metaliator, Waldemar Pawlaszek, Mateusz Posemkiewicz, Fa Ra, Artur Kozieł, Rafał Wachnik, Alicja Puchalska, Oskar Niebylski, Maja Szwedzińska, Sylwia Tomecka, Piotr Wiśniewski, Piotr Zawada, Piotr Stani, Paweł Etmański, Kuba Cski, Marcin Wyroch, Szymon Barabasz, Przemysław Michon, Rafał Mizerek, Edyta Romaniuk, Zenon Marczuk, Albert Choinka, Jakub Grymowicz, Kacper Witków, Patryk SuprunAdrian Musiuk, Andrzej Zalewski, Łukasz Morawski, Przemek Goldon, Konrad Baś, Sylwester Nowicki, Michał Mosurek, Talking Pizza, Michał Redeł, Tomasz Kownacki, Aleksandra Görlich, Piotr Zawada, Tomasz Wacławik, Paweł Struski, Dominik Moroń, Bartosz Gościmski, Yo Adler, Dawid Popczyk, Piotr Zarzycki, Alex Boniecki, Szymon Mądraszewski, Monika Pycińska, Marcin Skiba, High Ground, Agnieszka Garlicka, Artur Białosiewicz, Marcin Dylong, Wojciech Sowa, Wojciech Lemiesz, Piotr Woldański, Marcin Grocki, Bartłomiej Kląskała, Andrzej Borowiak, Przemysław Siódemak, Łukasz Czajkowski, Tomasz Piotrowski,Karolina Alaska, Adam Dobrowolski, Julia Dalecka, Przemysław Kozioł (Gimli), Michał Borkowski, Aleksandra Cieślicka, Grzegorz Olech, Eliza Barańska, Norbert Sutkowy, Jakob Zimmermann, Rafał Piskadło i pięciu patronów anonimowych.

Źródła:
Juliusz Cezar, O wojnie galijskiej, tłum. T. Woźniak, Bellona, Warszawa 2023
Liwiusz Tytus, Dzieje Rzymu od założenia miasta. Księga V, tłum. A. Kościółek, Ossolineum 1968
Liwiusz Tytus, Dzieje Rzymu od założenia miasta. Księga VII, tłum. A. Kościółek, Ossolineum 1971
Pauzaniasz, Wędrówka po Helladzie. Księga X, tłum. H. Podbielski, Ossolineum 1989

Opracowania:
Cunliffe B., Europe between the Oceans. 9000 BC-AD 1000, Yale University Press 2011
Cunliffe B., The Ancient Celts. Second Edition, Oxford University Press 2018
Gąssowski J., Mitologia Celtów, Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978
Górewicz I. D., Miecze Europy, Triglav – Bellona, Szczecin – Warszawa 2015
Markale J., Wercyngetoryks, PIW, Warszawa 1988

Starożytni Celtowie – Geneza, Druidzi, Zwyczaje, Hallstatt

Wesprzyj nas na:
https://patronite.pl/mrocznewieki
https://buycoffee.to/mrocznewieki

Skąd na naszym kontynencie wzięli się ci ludzie? Odpowiedź na to pytanie wbrew pozorom nie jest zbyt prosta. Sami zainteresowani, starożytni Celtowie nie pozostawili po sobie niemal żadnych źródeł pisanych, literatury czy epopei na miarę Iliady bądź Odysei. Większość tzw. literatury celtyckiej pochodzi dopiero ze średniowiecznych Wysp Brytyjskich, głównie z terenu Irlandii i Walii. Podobnie do Kartagińczyków, Spartan, Scytów czy Persów rodacy Wercyngetoryksa są kolejnymi z niemych ludów starożytności, ludów których historię poznajemy w dużej mierze dzięki ich sąsiadom, najczęściej Grekom i Rzymianom.

Założycielem kanału, twórcą podcastu i autorem większości odcinków jest Michał Kuźniar, członek grupy rekonstrukcji historycznej ZBiR z Rzeszowa.

Cover: “Druidzi ścinający jemiołę”, Henri-Paul Motte

Patroni:
Tomasz Pawlica, Rafał Wojciechowski, Krzysztof Smuda, Oskar Pawłowski, Oskar Miller, Maksymilian Majchrzak, Jarosław Zieliński, Maksymilian Majchrzak, Jarosław Zieliński, Mila Metaliator, Waldemar Pawlaszek, Mateusz Posemkiewicz, Fa Ra, Artur Kozieł, Rafał Wachnik, Alicja Puchalska, Oskar Niebylski, Maja Szwedzińska, Sylwia Tomecka, Piotr Wiśniewski, Piotr Zawada, Piotr Stani, Paweł Etmański, Kuba Cski, Marcin Wyroch, Szymon Barabasz, Przemysław Michon, Rafał Mizerek, Edyta Romaniuk, Zenon Marczuk, Albert Choinka, Jakub Grymowicz, Kacper Witków, Patryk SuprunAdrian Musiuk, Andrzej Zalewski, Łukasz Morawski, Przemek Goldon, Konrad Baś, Sylwester Nowicki, Michał Mosurek, Talking Pizza, Michał Redeł, Tomasz Kownacki, Aleksandra Görlich, Piotr Zawada, Tomasz Wacławik, Paweł Struski, Dominik Moroń, Bartosz Gościmski, Yo Adler, Dawid Popczyk, Piotr Zarzycki, Alex Boniecki, Szymon Mądraszewski, Monika Pycińska, Marcin Skiba, High Ground, Agnieszka Garlicka, Artur Białosiewicz, Marcin Dylong, Wojciech Sowa, Wojciech Lemiesz, Piotr Woldański, Marcin Grocki, Bartłomiej Kląskała, Andrzej Borowiak, Przemysław Siódemak, Łukasz Czajkowski, Tomasz Piotrowski,Karolina Alaska, Adam Dobrowolski, Julia Dalecka, Przemysław Kozioł (Gimli), Michał Borkowski, Aleksandra Cieślicka, Grzegorz Olech, Eliza Barańska, Norbert Sutkowy, Jakob Zimmermann, Rafał Piskadło i pięciu patronów anonimowych.

Źródła:
Juliusz Cezar, O wojnie galijskiej, tłum. T. Woźniak, Bellona, Warszawa 2023
Marek Anneusz Lukan, Wojna domowa, tłum. M. Brożek, “Secesja”, Kraków 1991

Literatura:
Cunliffe B., Druids. A very short introduction, Tantor 2021 (audiobook)
Cunliffe B., The Ancient Celts. Second Edition, Oxford University Press 2018
Eliade M., Historia wierzeń i idei religijnych. Tom II, PAX, Warszawa 1994
Gąssowski J., Mitologia Celtów, Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978
Górewicz I. D., Miecze Europy, Triglav – Bellona, Szczecin – Warszawa 2015
Kempiński A. M., Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich, Iskry, Warszawa 2001
Mallory J.P., In Search of the indo-Europeans, Thames & Hudson 1999
Manco J., Ancestral Journeys, Thames & Hudson 2015
Markale J., Wercyngetoryks, PIW, Warszawa 1988
Reich D., Kim jesteśmy, skąd przyszliśmy, CIS, Stare Groszki 2019
Rosen-Przeworska J., Religie Celtów, Książka i Wiedza 1971

Artykuły:
Large-scale migration into Britain during the Middle to Late Bronze Age
https://www.nature.com/articles/s41586-021-04287-4

Mongołowie na Rusi – Subedej nad Kałką 1223

Wesprzyj na:
https://patronite.pl/mrocznewieki
https://buycoffee.to/mrocznewieki

Latem 1220 roku trzy mongolskie tumeny, każdy liczący dziesięć tysięcy wojowników, ruszyły w pościg za szachem Chorezmu Mohammedem II, rozpaczliwie walczącym już nie o przetrwanie swojego imperium ale o zachowanie życia. Posiłki przybywające na pomoc władcy Chorezmu zostały zmiażdżone w zachodnim Iranie, on sam zaś opuszczony przez większość żołnierzy zbiegł na jedną z kaspijskich wysepek gdzie jeszcze tej zimy zmarł z powodu zapalenia opłucnej. Chorezm rozsypywał się pod kolejnymi uderzeniami mongolskiej machiny wojennej.

Cover: Pavel Viktorovich Ryzhenko, “Kałka”, Alamy.com

Patroni:
Tomasz Pawlica, Rafał Wojciechowski, Krzysztof Smuda, Oskar Pawłowski, Oskar Miller, Fa Ra, Artur Kozieł, Rafał Wachnik, Alicja Puchalska, Oskar Niebylski, Maja Szwedzińska, Sylwia Tomecka, Piotr Wiśniewski, Piotr Zawada, Piotr Stani, Paweł Etmański, Kuba Cski, Marcin Wyroch, Szymon Barabasz, Przemysław Michon, Rafał Mizerek, Edyta Romaniuk, Zenon Marczuk, Albert Choinka, Jakub Grymowicz, Kacper Witków, Patryk SuprunAdrian Musiuk, Andrzej Zalewski, Łukasz Morawski, Przemek Goldon, Konrad Baś, Sylwester Nowicki, Michał Mosurek, Talking Pizza, Michał Redeł, Tomasz Kownacki, Aleksandra Görlich, Piotr Zawada, Tomasz Wacławik, Paweł Struski, Dominik Moroń, Bartosz Gościmski, Yo Adler, Dawid Popczyk, Piotr Zarzycki, Alex Boniecki, Szymon Mądraszewski, Monika Pycińska, Marcin Skiba, High Ground, Agnieszka Garlicka, Artur Białosiewicz, Marcin Dylong, Wojciech Sowa, Wojciech Lemiesz, Piotr Woldański, Marcin Grocki, Bartłomiej Kląskała, Andrzej Borowiak, Przemysław Siódemak, Łukasz Czajkowski, Tomasz Piotrowski,Karolina Alaska, Adam Dobrowolski, Julia Dalecka, Przemysław Kozioł (Gimli), Michał Borkowski, Aleksandra Cieślicka, Grzegorz Olech, Eliza Barańska, Norbert Sutkowy, Jakob Zimmermann, Rafał Piskadło i pięciu patronów anonimowych.

Źródła:
Tajna historia Mongołów. Anonimowa kronika mongolska z XIII wieku, tłum. S. Kałużyński, PIW 1970

Literatura:
Beckwith Ch., Imperia Jedwabnego Szlaku, PIW, Warszawa 2021
Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1970
Gabriel R. E., Subotai the Valiant. Genghis Khan’s Greatest General, University of Oklahoma Press, 2004
Kałużyński S., Dawni Mongołowie, PIW, Warszawa 1983
Kałużyński S., Imperium mongolskie, Wiedza Powszechna, Warszawa 1970
Nicolle D., Szpakowski W., Kałka 1223. Najazd Mongołów Czyngis-chana na Ruś, Egis, Kraków 2008
Saunders J. J., The History of the Mongol Conquests, University of Pennsylvania Press, 2001
Weatherford J., Czyngis Chan, Świat Książki, Warszawa 2006